İstismar, sadece bu eylemin mağduru olanı değil, istismarın olduğu yerde yaşayan herkesi etkiler. İstimara uğrayan çocuklar ileride, kendileri de kötü davranışlarda bulunabilir.
Böylesine hassas ve masum olan çocukların sevdikleri tarafından canlarının yakılabileceğini düşünmek bile insanın içini sızlatıyor. Maalesef çocuk istismarı, düşündüğümüzden daha yaygın. İstismar gözlerimizin önünde, hatta ailemizin içinde yaşanıyor olabilir.
Çocuk istismarı tüm sosyoekonomik seviyeler, kültürler ve cinsiyetler arasında görülüyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre yetişkinlerin çeyreği, çocukken fiziksel şiddet gördüğünü belirtiyor. Yani başka bir deyişle, yetişkin kadın ve erkeklerin %25’inin çocukken canları yakılmış.
Çocuk istismarını saptamanızı sağlayacak bazı belirtiler vardır.
Çocuk İstismarı Nasıl Fark Edilir?
Çocuk istismarı deyince aklımıza gelen bariz örnekler dışında, çocuklara bağırmak ya da kulaklarını çekmek de istismar sayılır mı sorusunu kendinize soruyor olabilirsiniz. Kafanızda daha net bir fikrin oluşması için çocukların fiziksel ve psikolojik sağlıklarını tehlikeye sokabilecek istismar türlerini inceleyebilirsiniz:
- Duygusal ve psikolojik istismar: Çocuğa sevgi göstermemek, duygusal ihtiyaçlarına cevap vermemek ve ilgiye ihtiyaç duyduklarında onları reddetmek duygusal ve psikolojik istismara örnektir. Ayrıca çocuğa hakaret etmek, değersiz olduğunu tekrar tekrar söylemek ya da yapılan eylemlerle bu hissi yaratmak ve çocuğu ailesinden ya da sosyal yaşamdan soyutlamak da bu tarz istismarın içindedir. En zor anlaşılan ve tespit edilen istismar türüdür.
- Fiziksel istismar: Çocukta yaralanmalara yol açan istismar türüdür. Sadece çocuğa vurmak değil, her türlü fiziksel ceza ya da fiziksel ihtiyaçlarından mahrum bırakma buna dahildir.
- Fiziksel ya da duygusal ihmal: Çocuğu terk etmek ya da ihtiyaçlarıyla ilgilenmemek bu kategoride sayılır. Korunma, yemek, ev, kıyafet, eğitim ve tıbbi bakım gibi çocuğun temel ihtiyaçlarından yoksun bırakılmasını içerir. İhmal, duygusal da olabilir.
- Cinsel istismar: Herhangi bir cinsel eylemin çocuk üstünde uygulanmasıdır. Bazı tehditler ve sözlü hakaretler de bu kategoride değerlendirilebilir.
Çocuk İstismarının 9 Belirtisi
“Her gece çocuk çığlıkları ve darbe sesleri duyuyordum” diyor bir anne, komşularından gelen sesler için. Çocuk istismarından şüphelendiği için polisi aramış ve maalesef polis, kadının şüphelerini doğrulamış.
“7 yaşındaki oğulları bana kapıyı açtığında o canlı ve sevimli yüzünü gördüm. İstismara uğradığına inanmak çok zordu” diyor anne.
İçgüdülerimiz kötü durumları tespit etmemize yardımcı oluyor. Ancak çocuk istismarını tespit etmek için içgüdüden daha fazlasına ihtiyacımız var.
Kötü bir aile ortamında yaşayan çocuklarda görebileceğiniz bazı işaretler vardır. Burada 9 tanesini listeledik. Hepsini teker teker inceleyeceğiz.
1. Gelişimde gerilik
İstismara uğrayan çocuk, daha küçük yaşta çocukların yapacağı türden eylemlerde bulunabilir. Parmak emme, uykusunda tuvaletini kaçırma, karanlıktan ya da yabancılardan korkma bu eylemlere örnek olarak verilebilir.
2. Bazı Mekân ve İnsanlardan Çekinme
İstismara uğrayan bir çocuk kaygılı ve stresli görünebilir. Özellikle eve dönerken daha endişeli ve korkulu gözükmeye başlayabilirler.
Aynı şekilde, belli bir insana ya da mekâna yönelik sıra dışı bir korku sergileyebilirler.
3. Yeme bozuklukları
Stres, korku ve anksiyete çocuğun yeme alışkanlıklarında değişimlere yol açabilir. Bunun sonucunda da çocuğun fazlasıyla kilo vermesi ya da alması mümkün.
4. Uyku bozuklukları
İstismara uğrayan çocuk, uykuya dalmakta zorlandığı için yorgunluk ve tükenmişlik belirtileri gösterebilir.
5. Okulda başarısızlık ya da mükemmeliyetçilik
Okulda çokça devamsızlık yapan ya da derslere ilgisiz kalan çocuklar, istismar mağduru olabilir.
Öte yandan, başka çocuklar da tam tersine evde alamadıkları sevgi ve desteği, başka şekillerde alabilmek için mükemmel bir performans sergilemeyi deneyebilirler.
6. Kişisel hijyen ve bakım seviyesinde düşüklük
İstismara uğrayan çocuklar ihmal edilmiş gibi gözükebilir. Bakımsız ve dağınık gözükmelerinin yanı sıra mevsime uygun giyinmemiş olabilirler.
7. Riskli davranışlar
Kötü muamele gören çocukların uyuşturucu kullanma, alkol alma ya da silah taşıma gibi yüksek risk taşıyan eylemlerde bulunma ihtimali vardır.
8. Uygunsuz cinsel davranışlar
İstismar yaşayan çocuk, bazı cinsel davranışlar sergileyebilir. Uygunsuz cinsel sözler de kullanabilirler.
9. Şüpheli yaralar
Çocuğun teninde sıkça morluk veya yanık olması istismara işaret olabilir, özellikle de yaralar için yapılan açıklamalar çok ikna edici değilse.
Ne Yapılabilir
Bu bahsettiğimiz belirtiler sadece istismarın uyarı işaretleridir. Ancak bir çocuğun istismara uğradığından eminseniz derhal harekete geçmelisiniz. İstismar yaşanmıyorsa bile çocuğun ihtiyacı olan desteği aldığından emin olmak önemlidir.
Polis, psikolog ya da okuldaki rehber öğretmenlerle konuşabilirsiniz. En doğrusu, bir şekilde harekete geçmektir.
Çocuk İstismarıyla Büyümüş Yetişkinler
Bazen çocuklar istismara uğradıklarının farkına varmayabilir. Bu vakalarda genelde, istismarda bulunan kişi; anne – baba ya da yakın akraba gibi çocuğun kendisini sevdiğine inandığı biridir. Bu nedenle psikolojik darbe daha ağır olur ve çocuk, görünmez yaralarını yetişkinliğe kadar taşıyabilir.
Yaşadığı istismarın türüne bağlı olarak, çocukken istismara uğrayan yetişkinler şu tür psikolojik sorunlar yaşayabilir:
- Anksiyete: İstismar mağdurları, yaşadıkları kötü muameleyi hatırlatan kişi ve durumlar karşısında korku hissedebilir. Cinsel yakınlıktan kaçınma, kompulsif davranışlar ve panik atak yaşayabilirler.
- Öfke: Kendilerine kötü muamelede bulunan kişiye yönelik öfke yaşarken kendilerine de öfkeli olabilirler, özellikle de saldırganı durdurabilecekleri gibi bir düşünceye kapıldıysalar.
- Kendine zarar veren davranışlar: Çocukluğunda böylesi zorluklar yaşamış biri uyuşturucu ya da alkol bağımlısı olabilir. Kendilerine zarar verip duygusal ya da profesyonel olarak gelişme fırsatlarını bilerek baltalayabilirler.
Maalesef, istismara uğrayan kişilerin başına gelebilecek belki de en trajik durum, başkalarına istismarda bulunma ihtimallerinin olmasıdır. İstismar, nesillerce süren bir döngü halinde kendini tekrarlayabilir.
Çocuk İstismarını Atlatmak
Psikolojik yardım, istismarın etkilerini azaltıp duygusal iyileşmenin yolunu açabilir. Terapi sırasında istismar mağduru yaşadığı öfke, acı, hayal kırıklığı ve korku gibi duyguları aşıp tekrar bir güven hissi kazanabilir.
Psikoterapinin yanında meditasyon ve destek grupları da yardımcı olacaktır. İyileşme sürecinde bir sanat dalıyla uğraşmak da birçok açıdan faydalıdır.
Anne – babalar, çocuklarını yetiştirme tarzlarının onların geleceği üstünde ne kadar büyük bir etkisi olduğunu unutmamalı. İlgilendiğiniz çocuğun günün birinde bir yetişkin olacağını, kendi ailesini kuracağını ve onları nasıl sevip sayacağını bilmesi gerektiğini aklınızdan çıkarmayın.
Tüm bu nedenlerden ötürü hem çocuk yetiştirme yöntemlerinize dikkat etmeli hem de kendinizin nasıl yetiştirildiğini bir gözden geçirmelisiniz. En önemlisi, gerekirse psikolojik yardım alarak istismar döngüsünün devam etmediğinden emin olmalısınız.
