Çocuklar kullanım kılavuzlarıyla birlikte doğmadıkları için çocuk yetiştirme kolay değildir. Birçok ebeveyn çocuk yetiştirmeye gelince kendilerini oldukça bunalmış hissederler. Çoğunlukla “kontrolden çıkmış” bir çocuğu nasıl disipline edeceklerini ya da eğiteceklerini ve ne yapacaklarını bilmezler.
Son yıllarda ebeveyn- çocuk ilişkilerinde büyük değişiklikler görüldü. Bu değişiklikler çocuk haklarının daha çok dikkate alınması gibi bazı önemli ilerlemelere de yol açtı.
Ebeveynlerin gerçekte çocuklarını nasıl disipline etmeleri ve yetiştirmeleri gerektiğiyle ilgili birçok tartışma da söz konusudur. Genel olarak bizler otoriter bir modelden daha eşitlikçi bir modele geçmiş bulunuyoruz ve bu konuda daha belirsiz ve açık fikirlere sahip olarak.
Anne ve babaların büyük bir kısmı çocuk yetiştirirken hiçbir sınır veya yasaklama olmadığından şikayet ediyor ve çocuklarını nasıl kontrol edeceklerini bilmediklerini kabul ediyor. Anne babalar olarak her gün daha çok özgürlük talep eden bir toplumda çocuklarını nasıl disipline edeceklerini ve nasıl kontrol altında tutacaklarını kestirmek kolay değil. Ve aynı zamanda toplum da çocuklara tanınan bu özgürlüğü nasıl kullanacağını bilmemekte.
Çocuk yetiştirme kolay değildir
Çocuk yetiştirme onun temel ihtiyaçlarını gidermenin çok ötesindedir. Çocuk yetiştirme aynı zamanda ona hayatı öğretmek, bir sevgi, destek ve saygı ortamında onu büyütmek demektir.
Çocuğun bulunduğu ortam güven ve emniyeti besleyen bir çevre olmalıdır.Bazı standart ve ilkeleri de sağlamalıdır. Anne ve babalar özgürlük ve sınırlama arasındaki dengeyi sağlamalıdır. Çocukların beyin gelişimi tamamlandığında onların kendilerini korumayı öğrenmesi son hedeftir.
Çocuk yetiştirirken bütün anne babalar farklı konularda nasıl hareket edeceklerini ve sorunları çözümleyeceklerini bilmemektedir. Aslında çocuğu büyütürken bir sürü yanlış fikirler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- “Çocuğumla arkadaş olmak daha iyidir.”
- “Cezaları zamanında uygulamak en iyi yoldur.”
- “Disiplinle cezalandırma aynı şeydir.”
- “Ebeveynler, çocuklarının nasıl yetiştiğinden sorumludurlar.”
Çocuk yetiştirme ve bu konuda yapılan 3 yaygın hata
Tutarsızlık
Tutarsızlık, çocuğu kontrol etme, idare etme ve disipline etme gibi farklı stratejilerde tutarlılıktan yoksunluk olarak tarif edilebilir. Tutarsız anne babalar farklı iç ve dış faktörlere bağlı olarak sonuçları önceden bilinmeyen bir şekilde kuralları değiştirirler.
Böyle durumlarda çocukların davranışlarından ziyade büyük ölçüde anne ve babanın her ikisinin de ruh hali hakimdir. Sorun uygun olmayan davranışı düzeltmek için sistematik bir plan olmayışıdır. Bu tutarsızlık aşağıdaki şekillerde kendini gösterir:
- Kurallar ve ilkeler farklı zamanlarda gelişigüzel uygulanır. Bu anne babaların kendi beklentilerinde ve çocuğun kötü bir davranışı yapması veya kuralın dışına çıkması gibi durumlarda önceden kestirilemeyen değişiklikler yaptıklarında olur.
- Çocuğun olumlu veya olumsuz bir davranışı karşısında oransız reaksiyon göstermek. Örneğin; uygun olmayan ve olumsuz davranışları ödüllendirirken, uygun ve olumlu davranışları cezalandırmak.
- Çocuklarının isteklerine teslim olurlar. Bunlar temel olarak onaylanmaması gereken isteklerdir.
- Her iki ebeveyn arasında da tutarsızlık olabilir. Anne ve babanın her biri, temel disiplin kuralları düşünüldüğünde ve çocuklarını nasıl eğitecekleri veya çocuklar kurallara uymadıklarında cezalandıracakları söz konusu olduğunda çelişkili davranırlar.
Aşırı tolerans
Aşırı tolerans ve çocukların yaptıklarının yanlarına kar kalmasına izin vermek de sorun yaratabilir. Çocukların çevrelerinde sağlam, tutarlı bir yapıya ihtiyaçları vardır. Onların idare kurallarına, disipline ve denetlenmeye ihtiyaçları vardır.
Aşırı serbestlik veya tolerans çocuklarda kafa karışıklığına ve endişeye sebep olabilir. Bu da uzun vadeli kurallar ve sınırlamalar getirirken ciddi sorunlara yol açabilir. Aşırı serbestlik anne ve babanın ilgisizliğinden ve çocuğun sorunlarına katılım eksikliğinden de kaynaklanabilir.
Anne babalar bazen çocuklarının davranışlarından habersiz olabilirler, kimlerle arkadaşlık ettiklerinden ya da okulda neler yaptıklarından, vb. gibi. Buna ek olarak onların hobilerinin ne olduğunu, sevdikleri veya sevmedikleri şeyleri bilmeyebilirler.
Esneklikten uzak olmak
Sertlik ya da esneklikten uzak olmak, çok sınırlı eğitim stratejileri izlemeyi içerir. Bu stratejiler her çeşit uygunsuz davranışlar karşısında rastgele uygulanır. Aşırı sert ve inatçı anne babalar farklı faktörler göz önüne alındığında çocuklarının nasıl davranabileceklerini göz önüne almazlar.
Bunun yanında böyle anne babalar çocuklarının yanlış davranışlarına karşı uygun bir şekilde hareket edemezler ve cezalandırırken de şiddet uygularlar.
Aşırı korumacılık da bir tür sertlik olabilir. Aşırı koruma anne ve babalar için, ne yapacaklarını bilmedikleri zaman kendi endişelerini kontrol etme şekli olabilir. Bu durum çocuklar için de uygun başa çıkma stratejileri geliştirmelerine engel olabilir. Bu aynı zamanda güvensizlik ve öz güven eksikliği oluşturabilir.
Çocuklara kendileri için bir şeyler yapma fırsatı sunmaları önerilir. Her durumda onları denetlemeye ve kontrol altında tutmaya gerek yoktur. Çocuklar sadece hala belli şeyleri kendi başlarına yapmaya hazır olmadıklarında denetlenmeye ihtiyaç duyarlar. Onların sorunlarını kendi başlarına çözmelerine izin vermeliyiz ve hata yapsalar bile. Büyümek ve öğrenmek için davranışlarının çoğunun sonuçlarını bizzat görüp anlamaları gerekir.
Biyolojik açıdan bakınca anne baba olmak basit bir görevdir. Ancak psikolojik açıdan bakılırsa gerçekten zor bir görevdir. Bu temel ve oldukça yaygın üç hatadan kaçınırsak, hem öz güvenli, hem de hayata hazır çocuk yetiştirme konusunda daha başarılı oluruz.
