Katı, itaat bekleyen bir ebeveyn misiniz yoksa daha rahat, bağımsızlığı teşvik eden bir anne ya da baba mısınız? Eğer birinciye daha yakın duruyorsanız bilimin size kötü haberleri var; otoriter yaklaşımlarınız çocuklarınızı yalancıya dönüştürüyor.

McGill Üniversitesi’nden, çocukların sosyal-bilişsel gelişimleri konusunda tanınmış bir uzman olan Victoria Talwar’ın yaptığı bir araştırmaya göre, katı ebeveynlik ortaya karşısındakini nasıl kandıracağını gerçekten bilen çocuklar çıkarabiliyor. Herhangi bir hatanın kaçınılmaz olarak cezayla sonuçlanacağı bir ortamın sonucunda bu ebeveynlerin çocukları, yaptıkları yanlışların cezalarından kaçabilmek için yalan söylemeyi öğreniyorlar.

Talwar’la meslektaşları küçük iyi yalancıları ayırt edecek şekilde tasarlanmış, “Röntgencilik Oyunu” adını verdikleri bir test geliştirdiler. Talwar testi birisi katı disiplin uygulamaları bulunan diğeri ise daha rahat kurallara sahip iki okulun öğrencilerine uyguladı. Çocuklardan, arkalarından gelen sesin neye ait olduğunu, arkalarına bakmadan söylemeleri isteniyordu.

Daha da önemlisi, çocukların arkasında ses çıkaran son şey, normalde çıkaracağından daha farklı bir ses çıkarıyordu. Örneğin bir beyzbol topundan gıcırtı sesi geliyordu. Ses geldikten sonra çocuk cevap vermeden önce, deneyi yürüten kişi bir bahaneyle odadan çıkıyordu. Bu son sesi çıkaranın ne olduğunu bilen çocuklar, odada yalnız kaldıklarında kaçamak bir şekilde arkalarına bakan çocuklardı.

Deneyi yürüten yetişkin odaya döndüğünde çocuğa iki soru soruyordu: Sesi çıkaran neydi ve çocuk arkasına bakmış mıydı? Talwar, katı disiplinli okuldaki çocukların hızlı ve iyi bir şekilde yalan söyleyebildiklerini gördü.

Yalan söyleyen çocuklar, cezalandırılmaktan korktukları için gerçeklerin üstünü örtme konusunda çok iyi olmak zorundadırlar. İronik ama, gaddar ebeveynlik ya da eğitmenlik ortaya en iyi yalancıları çıkarıyor.

Asıl mesele şurada: İster doğal olarak ortaya çıkan bir eğilim olsun ister katı ebeveynliğin bir sonucu olsun, yalan söylemek mutlaka kötü bir şey anlamına gelmiyor. Slate’de yayınlanan bir makalede belirtildiği gibi, “Çocukların yalan söylemesi onların suç batağına sürüklendiklerinin değin, önemli psikolojik beceriler geliştirdiklerinin bir göstergesi.”

Gerçekten de bir çocuğun bilişsel becerileriyle karşısndakini kandırma becerileri arasında bağlantılar bulunur. Bu onların doğrusal olmayan bir şekilde düşünebildiklerini göstermekle kalmaz ama ama aynı zamanda, yalanların, anlattıkları şeylerle birlikte sürdürebiliyorlarsa işleyen belleklerinin çok iyi olduğunu da gösterir.

Talwar ve meslektaşlarının ortaya koyduğu, yalan söylemenin gelişimsel modeline göre çocuklar iki yaş civarında birincil yalanlarını söylemeye başlarlar. Bu ufak yalanlar bazı kabahatleri gizlemek için söylenir ama ebeveynlerin sorgulamasını dikkate alınmaz ve genellikle ikna edici değillerdir.

Dört yaşına doğru ikincil yalanlar başlar. Bunlar, karşıdaki suçlayıcının kişiliğine, davranışlarına, nasıl düşündüğüne bağlı olarak değişir ve birincil yalanlara göre daha mantıklıdır. Yedi, sekiz yaşlarında ortaya çıkan üçüncül yalanlar ise hikâyelerin inandırıcı olması için olgularla desteklenir.

Bu yalan söyleme evreleri ortaya ne kadar erken çıkıyorsa çocuğunuz, yeni yürümeye başlamış ortalama bir çocuğa göre daha akıllı demektir. İyi yalan söylemek bir duygusal zekâ göstergesidir; bir noktaya kadar empatik yönlendirme içeren, konuşma ve vücut dilinin bir sunumu; Makyevelist bir sezgidir. Eğer çocuklarınız iyi yalan söylüyorlarsa, büyüdüklerinde zeki ve başarılı olacaklar demektir. Bu çocuklar gerçekle kurguyu gayet iyi ayırt edebilirler.

Bu yüzden rahat olun. Belki de elinizin altında yaratıcı, küçük bir dâhi vardır. Öte yandan, bu dâhi küçük bir kötü kahramana da dönüşebilir. Bu yüzden onu fazla sıkıştırmayın.