Meme dokusunu oluşturan hücre gruplarından birinin değişime uğraması ve kontrolsüz olarak çoğalması sebebiyle oluşan tümör sonucu ortaya çıkan meme kanseri, noninvaziv (yayılma göstermeyen) ve invaziv (yayılma potansiyeli olan) olmak suretiyle iki çeşide ayrılıyor. Her ne kadar ilerleyen yaşlarla birlikte görülme sıklığı artsa dahi, meme kanserinden korunmanın bir ekip yolları bulunuyor.
MEME KANSERİ NEDİR?
Meme dokusunun içinde yer edinen süt bezlerinde yada süt yayınlarını döşeyen hücrelerin yapılarının bozulması ve kontrolsüz çoğalması sonucu oluşan ve başka organlara da yayılma potansiyeli taşıyan tümöral oluşuma ‘meme kanseri’ adı veriliyor.
Hastalık, erken dönemde çoğu zaman emare vermez. Bir kitle ele gelebilecek boyuta ulaşmadan 2 yıl öncesinde tarama mamografisi ile saptanabilir. Bu yüzden rutin taramalarını yaptırmayan hanımlarda meme kanserinin erken teşhis edilebilmesi oldukça zorlaşır.
Erken evrede fark edilmeyen kanser hücresi zaman içinde meme dokusu içinde büyüyerek tümöral bir kitle oluşturur ve sonrasında da metastaz denen kan ve lenf yolu ile vücudun öteki organlarına yayılma potansiyeli kazanabilir. Kan ve lenf yolu ile vücudun öteki bölgelerine yayılmadan teşhis edilen meme kanseri vakalarında tedavi başarısı oldukça yüksektir.
MEME KANSERİ BELİRTİLERİ NELER, NASIL ANLAŞILIR?
Uzun seneler süresince emare vermeden kurnazca ilerleyen meme kanseri, evresi ilerledikçe çeşitli emarelerle karşımıza çıkar. Fakat risk faktörüne haiz olmanız, o hastalığa yakalanacağınız anlamına gelmez
* Meme yada koltuk altı bölgesinde ele gelen şişlik
* Memede gelişme, biçim bozukluğu, asimetri
* Meme başlangıcında biçim bozukluğu, çökme ve renk değişimi
* Meme başından akıntı gelmesi
* Meme başlangıcında egzama benzeri deri döküntüleri ve soyulmalar
* Meme ucunda kızarıklık ve yara oluşumu
* Meme cildinde ödem, kızarıklık, portakal kabuğu görünümü
* Koltuk altında görülebilen, elle fark edilen ağrılı ya da ağrısız şişlikler.
MEME KANSERİ KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Meme kanserinin oluşumunda kişiye bağlı nedenler, genetik ve çevresel faktörler etkilidir. Ailesinde meme kanseri öyküsü bulunan bireylerde bu hastalığa yakalanma olasılığı öteki bireylere oranla daha yüksektir.
CİNSİYET VE YAŞ FAKTÖRÜ
Meme kanseri en sık hanımlarda görülmektedir. Erkeklerde görülme oranı yüzde 1’den azdır.
* Meme kanseri çoğunlukla 50 yaş ve üstünde görülmektedir. 35 yaş ve altında rastlanma sıklığı daha azdır.
* Herediter (kalıtsal) meme kanseri yada genetik bozukluklar sebebiyle oluşmuş meme kanserleri genç yaşlardaki hanımlarda daha sık görülür
AİLEDEN GELEN HASTALIK DURUMU
* Bilhassa 1. aşama akrabasında (anne, baba, çocuk, kardeş, kızı) meme kanseri hikayesi olması mühim bir risk faktörü kabul ediliyor. Bu akrabaların meme kanserine menopoz öncesi yakalanmaları ve/yada çift taraflı meme kanseri olmaları, yumurtalık kanserinin de beraber bulunması riski daha da artıyor.
GENETİK RİSK FAKTÖRLERİ
* Moleküler genetik alanındaki gelişmelerle, kansere yatkınlığa neden olan değişik genler tanımlanmıştır. Bu genlere ilişkin mutasyonları ( BRCA 1 ve BRCA 2 ) taşıyan bireylerin yüksek kanser riski taşımış olduğu bilinmektedir. Bunlardan BRCA1 ve BRCA2 genleri, yüzde 5 ile 10 oranında meme kanserinden mesuldür. BRCA 1 ve 2 gen mutasyonu saptanan hastalarda meme kanserine yakalanma oranı yüzde 70‘lere kadar çıkabiliyor.
* Bir aile içinde; birinci aşama akrabalığı olan minimum iki kişide meme kanseri olması ve bilhassa 50 yaşından ilkin olması, ailede over kanseri olması, adam meme kanseri var ise; kalıtsal meme kanseri riski için gen mutasyonu analizi yaptırılmalıdır.
HORMONAL RİSK FAKTÖRLERİ
* Östrojene maruz kalmak, meme kanseri gelişme riskini arttırır. Bir karı ilk adetini ne kadar erken görürse (mesela 12 yaştan ilkin) ve menopoza ne kadar geç girerse (mesela 55 yaş), meme kanserine yakalanma riski o denli artar.
* Asla doğum yapmamış hanımlarda meme kanseri riski doğum yapmış bayanlara nazaran daha fazladır. İlk canlı doğumun daha ileri yaşlarda yapılması meme kanseri riskinde artışla ilişkilidir.
İLK GEBELİK YAŞI VE ÇOCUK SAYISI
* Meydana getirilen araştırmalara nazaran; ilk çocuğunu 30 yaşından sonrasında doğuran hanımlarda meme kanseri görülme oranı 20 yaşından ilkin doğuranlara nazaran 2 kat artıyor. Gene oldukça çocuk yapmak meme kanserinden koruyucu rol oynamaktadır.
* Menopoz dönemindeki uzun soluklu (5 yıl yada daha çok süreli) kullanılan hormon replasman tedavisi, östrojen ve progesteron içeren doğum denetim hapları (OKS), meme kanseri için risk oluşturabilir.
* Menapoz sonrası hormon tedavisi koroner arter hastalık ve osteoporoz risklerini yüzde 50 oranında azaltırken, meme kanseri riskini yüzde 30’dan azca olmak suretiyle arttırır.
MEME KANSERİ NEDEN OLUR?
* Öncesinde geçirilmiş meme biyopsilerinin varlığı meme kanseri için risk oluşturur.
* Meme biyopsilerinde saptanan orta dereceli epitelyal hiperplazilerin meme kanseri riskini 1,5-2 kat (atipi göstermeyen), atipik duktal yada lobuler hiperplazilerin 3-5 kat arttırdığı bilinmektedir.
* Öncesinde meme kanseri hikayesi olanlar meme kanseri için riskli hasta grubundadırlar. Bir kadının bir memesinde daha ilkin kanser gelişmiş olması, ileride öteki memesinde de kanser gelişmesi riskini ortalama 2 kat artırıyor. Meme kanseri tanısı konulup cerrahi olarak çıkarılmasından sonrasında kalan meme dokusu risk altındadır. Karşı meme için bu risk her yıl için yüzde 0.5-1’dir.
* Aşırı kiloluluk ve hareketsiz yaşam meme kanseri riskini arttır. Yağ bakımından varlıklı beslenme şekli ( serum östrojen düzeyini yükseltir) ve kilo alma, bilhassa menopozdaki hanımlarda meme kanseri riskini artırır. Menapoz sonrasında hanımlarda en mühim östrojen deposu, androstenedionun yağ dokularında östrojene dönüştürülmesi olduğundan, aşırı kiloluluk östrojene maruz kalma açısından uzun dönemde, meme kanseri riskinde artışla ilişkilidir.
* Bilhassa menopoz sonrası şişmanlık, meme kanseri riskini ortalama 2 kat arttırmaktadır. Meydana getirilen emek harcamalar gösteriyor ki menopoz sonrası alınan her 5 kilo, meme kanseri riskini yüzde 11 oranında arttırıyor.
* Tertipli egzersiz ve fizyolojik aktivitenin meme kanseri riskini azalttığı biliniyor.
* Çocukluk çağlarında başka kanserler sebebiyle (lenf kanseri vb.) göğüs ışınlaması geçirenlerde, meme kanseri görülme sıklığı artar.
* Sigara ve alkol kullanımına dikkat edilmelidir. Sigara kullanımı, immün sistemi zayıflatarak birçok kanserin gelişme riskini artırıyor. Sigaranın meme kanseri üstündeki tesiri tartışmalıdır.
* Emek harcamalar, her gün tertipli olarak 3 kadeh ve daha çok alkol tüketenlerdeki meme kanseri riskinin, tüketmeyenlere oranla yüzde 40 daha çok bulunduğunu gösteriyor. Bunun sebebi ise alkolün östrojen metabolizmasını etkilemesi ve risk faktörü olan östrojenin kandaki düzeyini yükseltmesidir.
* Kent yaşamının olmazsa olmaz unsurlarından bir olan stres, üzüntü bağışıklık sistemimizi zayıflatıyor. Bunun sonucunda meme kanseri riski artırıyor. Meydana getirilen emek harcamalar göstermiştir ki ağır stres, üzüntüler, eş ve iş kayıpları meme kanseri için risk faktörü oluşturmaktadır.
* Tertipli ve kafi bir uyku düzeni oluşturulması, karanlık ortamda uyumak pek oldukça tümörde olduğu benzer biçimde meme kanserinde de koruyucu bir rol üstlenmektedir.
* Gece salgılanan melatonin hormonu hücreleri yenileyici, bağışıklık sistemini düzenleyici, vücudun biyolojik ritmini ayarlayıcı, anti-oksidan özellikleri ile meme kanseri üstünde baskılayıcı tesir yapar. Meydana getirilen emek harcamalar gece çalışan hanımlarda meme kanseri gelişiminin oldukça daha çok bulunduğunu göstermiştir.
MEME KANSERİ RİSK FAKTÖRLERİ
* 50-70 yaş içinde ve menopoz sonrası dönemde olmak
* Ailesinde (anne yada baba tarafında) meme kanserine yakalanmış akrabaları olmak, (Akrabalık derecesi ne kadar yakın ve meme kanserli akraba sayısı ne kadar fazlaysa risk o denli yükselir)
* Daha ilkin meme kanserine yakalanmış olmak
* Tane başlama yaşlarının erken, menopoz yaşlarının geç olması
* Asla doğum yapmamış olmak
* İlk doğumunu 30 yaşından sonrasında yapmak
* Doğum yapmış fakat bebeğini emzirmemiş olmak
* Uzun soluklu hormon tedavisi almak
* Çağıl kent yaşamı ortamında yaşamak
* Sigara ve tütün ürünleri kullanmak
* Şişmanlık; bilhassa menopoz sonrası fazla kilo almak ve doymuş yağlardan varlıklı gıdaları fazla oranda tüketmek
* Fizyolojik aktivite azlığı
MEME KANSERİ TEŞHİSİ NASIL KONULUR
Rutin kanser taramalarında yada meme kanseri emareleri ile sıhhat kuruluşlarına başvuran hastalarda yapılacak bazı tanı testleri ile hastalığın teşhisi kolaylıkla koyulabilir. Süreç ilk olarak fizyolojik muayene ile adım atar. Doktor tarafınca lüzumlu görüldüğü durumlarda meme kanserinin teşhis edilmesi amacıyla çoğu zaman aşağıdaki yöntemler kullanılır:
* Digital- Tomosentez Mamografi
* Ultrasonografi
* Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) – 3 Tesla
* Biyopsi
* Bilgisayarlı tomografi (BT)
* PET CT
MEME KANSERİ NASIL TEDAVİ EDİLİR? TEDAVİ YÖNTEMLER NELER?
Meme kanseri tedavisi hastalığın evresi, türü, hastanın duyarlılık düzeyi benzer biçimde pek oldukça faktöre bağlı olarak şekillenir.
Erken evrede yakalanmış hastada; temiz, güvenli cerrahi sınırla tümörün çıkarıldığı ve bununla beraber sentinel lenf nodu örneklemesi yaparak yalnızca metastaz varlığında aksiller diseksiyonun yapıldığı meme koruyucu cerrahi uygulanmaktadır.
Meme koruyucu cerrahi sonrası ne olursa olsun ameliyat olan meme dokusu tümüyle ışınlanmalıdır. (radyoterapi)
Daha büyük tümörlerde güvenli cerrahi mümkün olmayacaksa ve kozmetik olarak kabul edilebilir bir meme mümkün değilse mastektomi dediğimiz tüm memenin alındığı cerrahi yöntem uygulanmaktadır.
İleri evre meme kanseri olan bazı hastalarda ise neoadjuvan tedavi denilen, ameliyat öncesi; onkoloji tarafınca medikal tedavi verilerek (kemoterapi) lokal ve sistemik denetim sağlanmakta, sonrasında cerrahi uygulanmaktadır.
* Meme kanserinde kemoterapi, en sık kullanılan ilaçla tedavi şekillerinden bir tanesidir. Bu tedavide kanserli hücreler kimyasal ilaçlar yardımıyla yok edilmeye çalışılır.
* Kanser hücrelerinin büyümesi ve çoğalmasında etkili olan hormonların baskılanması şeklinde uygulanan tedavi yöntemidir. Hormona duyarlı tümörlerde kullanılan tedavi şeklidir.
MEME KANSERİNDEN KORUNMA YOLLARI
* Sigara ve alkol benzer biçimde kanser yapıcı maddelerden uzak durmak
* Sıhhatli beslenmek ve tertipli spor yapmak
* İdeal kiloyu korumaya itina göstermek
* Bebek sahibi olan anneler için ilk 6 ay emzirmek
* Oldukca geç yaşta anne olmamak
* Hormon ilaçlarının kullanımına dikkat etmek
MEME KANSERİ TARAMASI NE ZAMAN YAPILMALI?
Erken teşhisin yaşamsal ehemmiyet taşımış olduğu meme kanserinde, mevcut hastalığın tedavisi kadar koruyucu tedavi de önemlidir. Memede kanser oluşumunun erken tespit edilebilmesi için tarama yöntemlerine dikkat edilmelidir.
* Her hanım 20 yaşından sonrasında tertipli olarak tane bitiminden sonraki hafta her ay kendi kendine meme muayenesi yapmalıdır.
* Her hanım, 20-40 yaş içinde 1-3 yılda bir, 40 yaşın üstünde her yıl bir meme cerrahı tarafınca muayene edilmelidir.
* 40 yaşın üstünde her hanım, her yıl mamografi çektirmelidir.
Meydana getirilen testler sonucunda meme kanseri tanısı alan bireylerde, doktor tarafınca tavsiye edilen plan çerçevesinde derhal tedaviye başlanarak kanserin ve yol açmış olduğu sorunların önüne geçilebilir.
