Farklı psikolojik bozukluklar hakkında konuşurken onları karakterize eden semptomlarına göre sınıflandırmaya alışkınız. Ancak nasıl ortaya çıktıklarından bahsetmeyiz, bu da eşit derecede ya da daha fazla önemli olmasına rağmen.
Psikolojik bozukluklar bir anda nedensiz ortaya çıkmaz, semptomları da rastlantısal değildir. Aksine, psikolojik bozukluklar; parçaları mantıklı ve anlaşılması mümkün olan yapbozlardır.
Bu yüzden kendimize şu soruları sormalıyız: Bir psikolojik bozukluğun ortaya çıkmasına yol açan şey nedir? Hangi doğal yatkınlıklar zihnimizde zaten olabilir? Bir sebep sonuç ilişkisi var mıdır?
Cevapları aşağıda bulacağız…
Psikolojik Bozukluklar
Akıl hastalığı olarak da bilinen psikolojik bozukluk, bir kişinin davranış tarzında ve düşünce mantığında değişiklikler olmasıdır. Bozukluk olması durumunda kişiler normal bir yaşam sürdüremeyebilirler ya da “normal bir şekilde” yaşayabilmeleri için sürekli tedaviye ihtiyaç duyabilirler. Psikolojik bozukluklar, mağdur olan kişinin yaşamını kısıtlayabilir ve kişinin uyumsuz ve huzur bozan biri olmasına yol açabilir.
Çeşitli türlerde psikolojik bozukluklar bulunmakta, ancak en yaygın olanları şunlardır:
- Şizofreni: Başkalarının duymadığı sesleri duyarız ve pek çok kez o sesler bizi bir şeyler yapmaya kışkırtır.
- Otizm: Erkek çocuklarında, kız çocuklarından daha yaygın görülmektedir. Bireylerin iletişim kuramamasına, düşünememesine ya da imgeleyememesine sebep olan gelişimlerindeki bir eksiklik ile karakterize edilir.
- Bipolar Bozukluk: Abartılı ve aşırı duygulara neden olur. Örneğin, çok mutlu olur olmaz birden depresif bir duruma düşeriz.
- Kişilik Bozukluğu: Duygusal, tepkisel ve sosyal boyutları etkileyen bir takım bozulmalardır. En çok bilinenleri, anti sosyal kişilik bozukluğu ve sınırlı kişilik bozukluğudur.
- Yeme Bozukluğu: Bu durumda akıl, vücudumuzu görme şeklimizi bozar.
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (ADHD): Çocuklarda yaygındır ve konsantre olma ile davranışları kontrol etme güçlüğü ile karakterize edilir.
- Panik Bozukluk: Korkunun fiziksel olarak kendini gösteren belirtileri olduğu için (düzensiz kalp atışı, nefes darlığı) kişiyi kısıtlayan bir tip bozukluktur.
- Anksiyete (Kaygı, Endişe) Bozukluğu: Bu bozukluk türü 3 tip bozukluk içerir. İlki, Obsesif Kompulsif Bozukluk (Saplantılı Zorlanımlı Bozukluk); ikincisi, Posttravmatik Stres Bozukluğu (PTSB) ve üçüncüsü, Genel Anksiyete Bozukluğu (GAB).
Bozukluğun Ortaya Çıkması
En yaygın bozukluklara baktıktan sonra kendimize şu soruları soralım: Aklımızda ne oluyor da bozukluk ortaya çıkıyor? Bu tip bozukluklar bazı insanlarda ortaya çıkarken diğerlerinde neden ortaya çıkmıyor?
Travma
Bir psikolojik bozukluğun ortaya çıkmasına yol açan etkenlerden yaygın olarak söz edilen bir tanesi travmadır. Çocukluk çağında yaşanılan bir travmatik olay (kötü muamele, şiddet, taciz) kalıcı hasara neden olabilir ve erişkin yaşamı etkileyebilir. Travmanın ortaya çıkması için kesin bir yaş yoktur. Bildiğimiz şey; travmanın yeme bozukluklarına, panik veya anksiyete bozukluklarına ya da diğer bozukluklara yol açabileceğidir. Sigmund Freud’un söylediği gibi;
Kişinin çocukluk çağında meydana gelen travmatik olaylar onun bilinç altındadır ve kişi her an, her yaşta onların farkına varabilir. Bir şekilde bilinç; çocukluk çağında yaşanmış travmatik olayı, erişkin yaşamındaki günlük bir durum ile ilişkilendirir ve bu bir psikolojik bozukluğun ortaya çıkmasına neden olur.
Bu bakımdan psikoanalize teşekkür edebiliriz. Psikoanaliz psikolojik bozuklukları anlama biçimimizi ve erken yaşta öğrenip içselleştirdiğimiz modellerin önemi hakkındaki psikolojiyi kökten değiştirdi. Nörolinguistik Programlama (Duyu Dil Programlama, NLP) gibi yeni yaklaşımlar girişimde bulunabilmek için bu modelleri kullanırlar.
Genetik Yapı
Bazı psikolojik bozukluklar genetik yapı yüzünden ortaya çıkar. Bu, eğer ailemizdeki bir kimse şizofreni veya depresyon geçirmiş ise onların bizde de ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Ancak yüksek bir olasılık vardır.
Bu özellikle otizm, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, bipolar bozukluk, depresyon ve şizofreni gibi psikolojik bozukluklar için geçerlidir.
Daha önce de söz ettiğimiz gibi bu, ille de ailemizden biri bu rahatsızlıklardan birine sahip ise bizde de olacağı anlamına gelmez.Çünkü her bireyde aynı şekilde olmayan birçok etken bulunmaktadır.
Çevresel Etkenler
Bir psikolojik bozukluğun ortaya çıkmasını tetikleyen bazı çevresel etkenler vardır. Örnek vermek gerekirse: Sevilen bir kişinin ölümü, genel stres aracılığıyla bir psikotik atağı tetikleyebilir. Aynı şekilde boşanmak ya da madde bağımlılığı da psikolojik bozukluğun ortaya çıkmasında etkin rol oynayabilir.
Genç insanlardaki sosyal ve kültürel beklentiler, başkalarının onlardan beklediği şeyler, yeme bozukluğu gibi rahatsızlıklara sebep olabilir. Bedensel mükemmelliği ve güzelliği dikte eden sürekli tanıtımlar bu sorunu güçlendirmiş ve riskli olan yaş aralığının genişlemesine neden olmuştur.
Gördüğümüz gibi, bir psikolojik bozukluğun ortaya çıkmasına neden olan çeşitli etkenler var. Bazı enfeksiyonlar, beynin hasar görmesi, doğum sakatlıkları gibi bu tip psikolojik bozuklukların ortaya çıkmasını kolaylaştıran başka etkenler de vardır.
