Süt ve süt ürünlerinde meydana getirilen hilelere çamaşır suyu da eklendi. Bu akıl almaz haber ajanslara düştüğünden beri her insanın kafasında aynı sual var: ‘Çamaşır suyu şeklinde kendi başına son aşama tehlikeli bir madde, iyi mi süte girebilir?’ ‘İçiyoruz, bir şey olmuyor’ yaklaşımın yanlış bulunduğunu belirten uzmanlar tek tek söyledi…
Yiyeceklerde insan sağlığını tehlikeye atacak hileler yapıldığını sık sık duyuyoruz. Ekmekten yumurtaya, zeytinyağından süte pek fazlaca üründe rastlanan bu çekince insan sağlığını tehlikeye atıyor. Geçtiğimiz haftalarda ise pişmeden süte çamaşır suyu iştirak etmesi gündeme geldi. Duyanları hayrete düşüren bu hile karşısında uzmanlar da dikkatli olunması mevzusunda uyarılarda bulunmuş oldu. Meydana getirilen tek hile de bununla kalmıyor doğal.
Yeteri kadar önemsenmeyen ve insan sağlığının hiçe sayıldığı uygulamaların amacını uzmanlara sorduk: Süte niçin çamaşır suyu katılıyor? Çamaşır suyu şeklinde zehirli bir madde içeren süt içen kişiler bunu iyi mi anlamıyor?
Besin Mühendisi Ebru Akdağ, “Pişmeden süt doğası gereği doğru koşullarda saklanmadığında hızla bozulmaya yatkındır. Bir çok sokak sütü yada siparişle pişmeden süt satanlar bu koşulları sağlayacak alt yapıları yada detayları olmadığı için sütün bozulmasını engellemek amacıyla süte çamaşır suyu yada hidrojen peroksit şeklinde insanlarda sıhhat riski yaratan kimyasallar koyarlar. Şu demek oluyor ki amaç tamamen maddi çıkar” diyor.
Ankara Üniversitesi Süt Teknolojisi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Barbaros Özer, “Çamaşır suyu süte iştirak etmesi durumunda, pişmeden sütte yer edinen ve sütün bozulmasına neden olan mikroorganizmaları öldürülmesini ve dolayısıyla pişmeden sütün kesilmeden daha uzun süre korunmasını sağlar. Sadece süte yada herhangi bir gıdaya iştirak etmesi kesinlikle yasaktır ve tehlikelidir.”
Pişmeden sütte maruz kaldığımız hilelerden biri de çamaşır suyu katkısı. Peki süte niçin çamaşır suyu katılıyor?
Prof. Dr. Barbaros Özer: Çamaşır suyu bileşiminde ağartıcı ve mikroorganizmalara karşı etkili kimyasalları içermektedir. Temel işlevi oksidasyon yöntemiyle mikroorganizmalar ile savaşmak ve renkte ağarmalara niçin olmaktır.
Süte yada herhangi bir gıdaya iştirak etmesi kesinlikle yasaktır ve tehlikelidir. Süte iştirak etmesi durumunda pişmeden sütte yer edinen ve sütün bozulmasına neden olan mikroorganizmaları öldürülmesini ve dolayısıyla pişmeden sütün kesilmeden daha uzun süre korunmasını sağlar.
Süt üretiminde temel ilke sütün sıhhatli hayvandan sağılması, el değmeden, kapalı sistemler aracılığı ile ve hızla toplama tanklarına aktarılarak 4 aşama ve altına kadar soğutulmasıdır. Sadece ne yazık ki, vatanımızda üretilen sütün neredeyse yarısı (senelik 9-10 milyon ton) herhangi bir denetim ve denetim mekanizmasına dahil değildir.
Bazı denetimsiz süt üretimlerinde pişmeden sütün kesilmeden satışı ve dağıtımının yapılabilmesi için bazı hilelerin yapıldığı da bilinmektedir. Bu amaçla, soda külü, hidrojen peroksit, çamaşır suyu şeklinde kimyasalların süte iştirak etmesi söz mevzusu olabilmektedir.
Süte katılan tehlikeli katkı maddeleri kaynatma ile gideriliyor mu?
Prof. Dr. Barbaros Özer: Kaynatma işlemi ile çamaşır suyu bileşiminde yer edinen kimyasallarda kısmi bir parçalanma meydana gelmektedir. Sadece bu durum çamaşır suyu katılan sütü kimyasal riskler açısından güvenli hale getirmemektedir. Kaynatma ile meydana gelen parçalanma ürünlerinin de risk teşkil etmiş olduğu unutulmamalıdır.
Ebru Akdağ: Pişmeden süt duruma gore en riskli gıdalardandır ve içine çamaşır suyu şeklinde kimyasallar katıldıysa kaynatarak kurtulmak çözüm olmayacaktır. Buradaki tek çekince içine katılan kimyasallar da değil. Eğer hayvan antibiyotik ile tedavi edilmiş ise sütte antibiyotik kalıntısı olabilir. Ek olarak hayvanın memesinden gelebilecek zararı dokunan mikroorganizmalar da pişmeden sütte organik olarak bulunur. Bunların içinde ısıya dayanıklı mikroorganizmalar var ise kaynatarak kurtulmak mümkün değildir.
Pişmeden süte katılan katkı maddeleri insan sağlığı açısından ne şeklinde tehlikeler barındırıyor?
Prof. Dr. Barbaros Özer: Pişmeden süte herhangi bir kimyasal madde ilavesi yasal olarak mümkün değildir. Bu yasaklama uzun yıllara dayalı risk değerlendirmeleri sonucunda alınmıştır ve tüm dünyada olduğu şeklinde vatanımızda de geçerlidir.
Pişmeden süte ilave edilen koruyucu amaçlı katkı maddelerinin tüketicilerde anında bir tesir göstermemesi o ürünü güvenli kılmaz. Birikimli tesir olarak tanımlanan ve düşük düzeylerde bile olsa insan vücudunda birikme olasılığı bulunan kimyasalların uzun solukta insan sağlığını tehdit edeceği açıktır. O nedenle, kesinlikle pişmeden süte katkı maddesi ilave edilmemesi gerekmektedir.
Çamaşır suyu okside edici niteliği ile ağartıcı bir maddedir. Okside edici maddelerin pişmeden sütte mikroorganizmalar üstünde yarattığı etkilerin benzerini insan vücudunda da gerçekleştirme olasılığı bulunmaktadır
Ebru Akdağ: Üretici fena niyetli olmasa bile kontrolü dışındaki kirlenmeler dolayısıyla pişmeden süt tüketimi tehlikeli olabilir. Bu ciddi sıhhat riskleri dolayısıyla tüketime yönelik pişmeden süt satışı ABD’nin 20 eyaletinde yasaktır.
Hastalık Denetim ve Önleme Merkezi (CDC) verilerine gore; ABD’de 1987’den 2010’a kadar olan dönemde, pişmeden süt ve pişmeden süt ürünleri tüketimi sebebiyle minimum 133 salgın yaşanmış. Bu salgınlar 2 bin 659 hastalığa, 269 hastaneye yatışa, 3 ölüme, 6 ölü doğuma ve 2 düşüğe niçin olmuş. Salgın ve hastalık vakalarının sayısı muhtemelen raporlamanın zayıflığı dolayısıyla tahminlerden daha da yüksektir.
Süte katılan katkı maddelerini iyi mi anlayabiliriz?
Prof. Dr. Barbaros Özer: Süte ilave edilen katkı maddelerinin anlaşılması son aşama güçtür. Kullanım dozları düşük olduğundan koku ve renkte herhangi bir değişiklik gözlenmesi ihtimaller içinde değildir. Sadece, ara sıra sokak sütlerinden meydana getirilen ev tipi yoğurtlarda yoğurtlaşmanın geç olduğu ve suyunu bırakan yoğurt elde edilmiş olduğu görülmektedir. Bu tip kimyasallar süt proteinlerinde de oksidasyona niçin olduğundan yoğurt oluşumunda bu tip sorunların oluşmasına yol açabilirler. Dolayısıyla, ev tipi yoğurt üretimlerinde bu problemler ile karşılaşılması durumunda kimyasal madde ilave edilmiş olduğu şüphesi akılda tutulmalıdır. Bunun yanında süte su katılmasının ve süt yağının alınması da benzer olumsuzluklara yol açabildiği unutulmamalıdır.
Pişmeden süt alırken nelere dikkat etmeliyiz?
Prof. Dr. Barbaros Özer: Mevzuya besin güvenliği penceresinden bakıldığında pişmeden süt alımının riskler ihtiva ettiği açıktır. Şüphesiz ki tüm sokak sütleri ve pişmeden sütler benzer hilelere maruz kalmıyor sadece hileli pişmeden sütü anlama mevzusunda tüketicilerin bir seçeneğinin olmaması risk almak yerine pişmeden sütü almamayı mecburi kılıyor. Buna karşın pişmeden sütten caymak istemeyen tüketiciler için tek önerim 2017 senesinde yürürlüğe giren Pişmeden Sütün Halka Arzına dair yönetmelik hükümlerine uygun pişmeden süt üretimi ve satışı meydana getiren işletmelerden satın almalarıdır. Pişmeden sütü satın aldıktan sonrasında ortalama 15 dakika kaynatmakta yarar bulunmaktadır. Bununla beraber, kontrolsüz koşullarda kaynatma işlemi ile sütün gıda değerinde kayıplar olacağı gerçeği de göz ardı edilmemelidir. Bu kayıpların düzeyi endüstriyel pastörize sütler ile karşılaştırılmayacak kadar yüksektir.
Çamaşır suyundan fazlaca azca içmek hatta koklamak bile büyük zararlar verirken, süte katılan ne süre tehlikeli hal alıyor?
Ebru Akdağ: Aldığımız miktar ve yoğunluk dolayısıyla anında hasta etmez yada öldürmez. Sadece zaman içinde vücutta birikir ve bizlere zarar verir. Anında tesiri görülmediği için bir çok pişmeden süt tüketicisi, “Bu kadar zamandır içiyoruz bir şey olmadı, o halde riskli değil” şeklinde yanlış bir çıkarımlar yapıyor. Oysa yavaş yavaş zehirlendiğinin farkına varmıyor. İleride bir hastalıkla yüzleştiğinde ise kimsenin aklına geriye dönerek senelerce tükettiği kontrolsüz pişmeden sütü suçlamak gelmiyor.
Prof. Dr. Barbaros Özer Pişmeden süte ilave edilen çamaşır suyu ve benzeri kimyasalların insan vücuduna verebileceği zarar anlık değil orta ve uzun vadelidir. O nedenle bu tip sütleri tükettikten sonrasında herhangi bir hastalık hissedilmemesi o sütleri güvenli ve sıhhatli kılmaya yetmez. Denetim altında üretilen süt oranı AB’de averaj yüzde 97 iken vatanımızda bu oran yüzde 50 düzeyindedir.
