Uzmanlar kişinin burnundan değil ama hareketlerinden yalanı yakalayabileceklerini söylüyor.
Yalan, herhangi bir kişi, topluluk veya kuruma, yanıltmak amacı güdülerek yapılan rol veya doğru olmayan herhangi bir ifadedir. Daha yalın bir anlamda, yanlış olduğu (doğru olmadığı) bilinmesine rağmen, doğru olarak algılanmasını amaçlayan bir hareket veya ifadedir. Psikolog Yasemin Yeşilyaprak, “Yalanın toplumda her zaman fark edilmemesinin nedeni karşılıklı güven olarak ifade edilebilir. Genelde çoğu ahlâk geleneğince, yalan kötü olarak kabul edilse de, yalan ahlâkının etik içerisinde çok farklı boyutları vardır. Hep tartışmalara açık olmuştur. Bu tartışmaların sonucunda, yalanın her daim kötü olarak sınıflandırılmadığı bilinir: Örneğin, bir kişinin hayatını kurtarmak için yalan söylemek gibi” diyor.
Yalanı yakalamak kolay değil
Adli makamlar ve güç sahipleri yalanı sistemli şekilde yakalamak üzere çeşitli mekanizmalar geliştirmiştir. Bunlara örnek olarak kayıt sistemleri ve yalan makineleri sayılabilir. Yine de her zaman yalanı yakalamada başarılı olunduğunu söylemek güçtür. Bazı kişiler karşısındakinin yalan söyleyip söylemediğini anladığına inanırlar.
Yalanları belgelemek bazen son derece zordur.
Yapılan bir araştırma ortalama bir kişinin söylenen bir yalanı çoğu zaman neredeyse şans eseri anladığını göstermiştir. İstatistiklere göre ortalama bir kişi karşısındakinin yalanını yüzde 50 oranında yakalayabilmektedir. Yüzde 90 doğruluğa yaklaşanlara ise ancak 1/10.000 oranlarında rastlanır. Yalanların nasıl yakalanacağına dair etrafta dolaşan binlerce söylenti bu durumun bir sebebi olabilir.
Yalan hakkında yanlış bilgi
Aldert Vrij ve meslektaşları polis sorgusundan geçen kişilerin konuşmalarını kullanarak yürüttükleri çalışmada, hangi sözsüz ifadelerin yalana işaret ettiğini hangilerinin ise kişinin yalan söylediğinin bir işareti olmadığını araştırdılar. (Vrij, 2006)
Yalanla ilgili yanlış bilinenler:
1. Aslında insanlar yalan söylerken genellikle kımıldanmazlar ve etraflarına bakınmazlar. Bazı polis güçlerinin somut olarak bunun yanlış olduğunu bilmelerine rağmen ısrarla buna göre davranmaya devam ettikleri görülmektedir.
2. Kişinin daha az ya da sık göz kırpması, konuşma sırasında daha fazla duraklaması, ses gerginliği, göz bebeği büyümesi, çenenin oynaması ve gerginlik birinin yalan söylediği anlamına gelmez.
3. Güvenilen ve yalan söylemeleri beklenmeyen yakın arkadaşların veya eşlerin yalanlarını tespit etmek zordur.
Bu yanlış bilgi ve düşüncelerin ortalıkta dolaşmasının sebebi içinde yaşadığımız kültürdür. Çoğu zaman kendimizin bile yalan söylerken bu davranışları gösterdiğimizi düşünürüz – aslında yapmazken
Yalanı yakalamanın 5 yolu
Yapılan psikolojik araştırmalar yalan konusunda sahip olunan bilgilerin yanlış olduğunu gösterirken bize yalanları tespit etmek hakkında yeni ipuçları da vermektedir. Yalan tespiti çok keskin algılama gerektiren anlaşılması güç bir sanattır. Aşağıda sıralanan etkinliği kanıtlanmış 5 faktör size nereden başlayacağınızı gösterebilir.
1-Bireysel Farklılıklar: Bazı insanların doğal davranışları güven verirken, bazılarınınki güvenilir görünmez. Bu size birinin yalan söylediğini göstermez. Örneğin içe kapanık veya anti-sosyal insanlar yalan söylemedikleri halde yalan söylüyorlar gibi görünmeye eğilimlidirler. Bu durumda kişilerin yalan söyleyip söylemediğini ayırt etmenin yolu bazı kıyaslamalar yapmaktır. Söylenen doğru ifadelerle karşılaştırıldıklarında yanlışları aydınlatmak mümkündür.
2-Mikro-İfadeler: Yalanları yakalama konusunda usta kişiler çoğu kez küçük yüz ifadelerinden yalanları anlayabilirler. Sorun bu ifadelerin çok küçük olmasından dolayı çok zor tespit edilmesidir.
3- Ses Önemli Bir işaret Olabilir: Yalanların yalnızca ses tonundan kolaylıkla tespit edilebildiğine dair kanıtlar vardır. Ancak ses tonu yanıltıcı olabilir. Kişinin sesini kontrol etmesi kolaydır ancak gözlerini kontrol etmesi bu kadar kolay değildir.
4- Önsezilerinize Güvenin: Bazı insanlar önsezileriyle yalanları yakalamakta iyi olabilirler. İmalı veya büyük ölçüde bilinçaltı süreçler bilinçle ve net olarak ifade edilen düşüncelerden daha çok doğruluk payına sahiptir.
5-Yalan Söylemek Zor Bir İştir: Yalan söylemek, kişiyi zorlu bilişsel süreçlere sokabilir. Şüpheli kişiyi baskılamak yoluyla yalanını tespit etmek mümkündür.
Sözsüz ifadeler ve yalan söyleme arasındaki ilişkiye odaklanan bu araştırma yalanı yakalama konusunda yanlış bilgiler ve inançlar olduğunu göstermiştir. Yalan tespiti zor bir iştir. Bilimsel olarak kanıtlanmış bu 5 etken size nereden başlayacağınızı gösterebilir.
