Kişilik gelişiminin büyük bir kısmı çocuk yaşta aile tarafından şekillendirilir. Çocuk; yürümek, konuşmak gibi şeylere ek olarak görgü kurallarını ilk defa aile içinde öğrenir ve uygular. Harvard Üniversitesi çocuk ve aile psikoloğu Richard Weissbourd, çocuklarımızı daha duyarlı ve kibar yetiştirmek konusunda ebeveynlere 5 öneride bulunuyor.
Gençler üzerinde yapılan araştırmalara göre katılımcıların %80’i ailelerinin; başkalarıyla olan ilişkilerinden ziyade, başarıları veya mutlulukları ile daha ilgili olduklarını söylüyor. Ayrıca “ailem, iyi notlar almamı okul ortamında yardımsever ve duyarlı bir insan olmamdan daha çok önemsiyor” diyen gençlerin oranı diğerlerinden üç kat fazla.
Weissbourd’a göre “Hiç kimse iyi ya da kötü bir insan olarak doğmaz, kişilik, yetiştirilme şekline göre şekillenen bir olgudur. Çocuk kendi kendine duyarlı, saygılı ve sorumluluk sahibi olamayacağı için burada ebeveynlere çok büyük bir görev düşüyor. Ebeveynler, çocukla olan iletişimlerine çok dikkat etmeli ve gereken eğitimi vermek için ellerinden geleni yapmalıdır”.
İşte daha duyarlı ve sorumlu çocuklar yetiştirmek konusunda ebeveynlere 5 öneri:
1. Başkalarının ihtiyaç ve isteklerine duyarlı olması
Neden önemli? Çünkü aileler genellikle çocuklarının başarısını ve mutluluğunu, başkaları için duyarlı olmalarından daha çok önemseyebiliyor; fakat çocuklara başkalarının istek ve ihtiyaçlarının en az kendi istek ve ihtiyaçları kadar değerli olduğunu ve aradaki dengeyi sağlamaları gerektiğini öğretmek gerekiyor. Bu oyuncağını başkalarıyla paylaşmak da olabilir, kötü davranılan bir arkadaşını korumak da.
Nasıl öğretilebilir? Çocukların aynı duyarlılığı aile bireyleri arasında da görmeleri ve bunun önemi konusunda bilinçlendirilmeleri gerekiyor. Örneğin spor takımından ayrılmak isteyen bir çocuğa, arkadaşlarını yüzüstü bırakmaması gerektiğini ve onlara karşı sorumlulukları olduğunu anlatmak, çocuğu, başkalarına karşı yükümlülükleri konusunda daha duyarlı olmaya itebilir.
Şunları deneyin:
• Çocuklarınıza “hayatta en önemli şey senin mutluluğunun” değil, “hayatta en önemli şey senin başkalarına karşı duyarlı olman” diyerek tek önemli olanın kendisi olmadığını, başkalarını da düşünmesi gerektiğini vurgulayın.
• Sadece kendilerini iyi hissettikleri zaman değil, yorgun ve sinirli oldukları zaman da kibar olmaları gerektiğini söyleyin.
• Çocuğunuzun hayatında öneme sahip diğer yetişkinlere de çocuğunuzun duyarlı ve bilinçli bir insan olmasını istediğinizi belirtmek için öğretmenine, çocuğunuzun okulda diğer bireylere karşı duyarlı olup olmadığını sorun.
2. Yardımlaşmayı bilmesi ve kendisine yardım edenlere minnettarlık duyması
Neden önemli? Çocuklar, yardımlaşmayı ve kendisine yardım edenlere minnettarlık duyabilmeyi öğrenmeli; çünkü araştırmalara göre bunu başarabilen insanlar diğerlerine göre daha yardımsever, eli açık, merhametli ve bağışlayıcı bireyler oluyorlar. Bu da mutluluk ve sağlığı beraberinde getiriyor.
Nasıl öğretilir?
Yardımlaşmayı öğrenmek aynı spor yapmayı veya bir enstrüman çalmayı öğrenmeye benzer, her gün, düzenli olarak alıştırma yapmak gerekir. Bu bir arkadaşına ödevinde yardım etmek de olabilir, ev işlerine yardım etmek de. Ebeveynler, çocuklarında yardımlaşma bilincini geliştirmeli ve kendisine yardım edenlere minnettarlık duymasını sağlamalıdır.
Şunları deneyin:
• Çocuğunuzu, birilerine yardım etti diye ödüllendirmeyin, yalnızca gerçekten çaba gösterdiğine inandığınız bir yardımını ödüllendirin.
• Haberleri izlerken, çocuğunuzla birlikte kimlerin veya nelerin haklı-haksız veya doğru-yanlış olduğu konusunda fikir alışverişinde bulunun.
• Size yardım eden herkese teşekkür edin, böylelikle çocuğunuzda da aynı bilincin oluşmasını sağlamış olursunuz.
3. Sadece yakın çevresine değil, uzak çevresine karşı da duyarlı ve kibar olması
Neden önemli? Çünkü neredeyse tüm çocuklar yalnızca sık sık gördükleri insanları önemserler, fakat ebeveynler çocuklarına; sınıfa yeni gelen bir çocuğa, kendisiyle aynı dili konuşmayan insanlara veya başka ülkede yaşayan bir insana karşı da duyarlı ve kibar olması gerektiğini öğretmelidir.
Nasıl öğretilir? Çocukların, hem yakın çevreleriyle hem de uzaktakilerle sağlıklı iletişim kurabilmesi için, insanların duygu ve düşüncelerine değer verebilecek, olaylara farklı açılardan bakabilecek ve farklı kültür ve düşüncelere sahip insanların fikir ve adetlerine saygı gösterebilecek şekilde yetiştirilmeleri gerekir.
Şunları deneyin:
• Çocuğunuza, günlük hayatta karşılaştığı herkese karşı kibar ve duyarlı olması gerektiğini öğretin.
• Yardıma ihtiyacı olanlara yardım etmesi gerektiğini ve her zaman güçsüzün yanında olması gerektiğini öğretin
• Başka ülkelerde sıkıntı çeken ve yardıma muhtaç olan çocuklar hakkında çocuğunuza bilgilendirin.
4. Ebeveynlerin çocuklarına neyin etik, neyin yanlış olduğunu göstermesi Neden önemli? Çünkü çocuklar yalnızca değer verdikleri insanları gözlemleyerek etik değerleri öğrenebilirler.
Nasıl öğretilir? Çocuklara ahlak değerlerini ve etik değerleri öğretebilmek için öncelikle ebeveynlerin dürüst, adil ve duyarlı bireyler olmaları gerekir. Çocuklarının güvenini kazanmak isteyen ebeveynler, yanlış ve doğruları farkına varmalı ve çocuğun fikir ve duygularına saygı göstermelidir.
Şunları deneyin:
• Ayda en az bir kere, çocuğunuzdan da yardım alarak, kamu hizmetinde bulunun.
• Çocuğunuza, “şöyle bir durumda kalsan ne yapardın? Biri sana şöyle bir şey dese ne tepki verirdin?” gibi sorular sorun ve siz onun yerinde olsanız ne yapacağınızı söyleyin.
5. Zor durumlarla nasıl başa çıkması gerektiğinin öğretilmesi
Neden önemli? Çünkü çocuklara, zor durumlarda da terbiyesini ve soğukkanlılığını koruması gerektiği öğretilmeli.
Nasıl öğretilir? Böyle şeylerin herkesin başına gelebileceği ve elinde sonunda onun da atlatacağı ama sakin olması gerektiği söylenmelidir.
Şunları deneyin:
Çocuğunuza sakin olmasını ve derin nefes alıp vermesini, ardından da 5’e kadar saymasını söyleyin. Her üzüldüğünde veya sinirlendiğinde tekrardan aynı şeyleri yaptırın. Bir süre sonra başına gelen her kötü durumda aynı şeyi yapacaktır. Böylelikle çocuğunuz, üzüntüsünü veya kızgınlığını daha makul bir şekilde dile getirmeyi öğrenecektir.
