Küçük Çocuklara “Özür Dile” Demek Yerine Söylenebilecekler

Kızım için farklı anaokullarını turlarken çocukları oyun alanında gözlemleme şansı bulduğum bir okulu ziyaret etmiştim. Kaydırağın merdivenine tırmanan küçük bir oğlan yanlışlıkla bir kız çocuğunun parmağına ayağını bastı ve küçük kız ağlamaya başladı. Ardından meydana gelenlerse beni hayrete düşürdü.

3 yaşındaki oğlan, kız çocuğunun yanına gitti, gözlerinin içine baktı ve ona “İyi misin? Sana ıslak bir havlu getirmemi ister misin?” diye sordu.

Kız göz yaşlarını kuruladı, başını hayır anlamında salladı ve birlikte oynamaya geri döndüler.

Anaokulununu müdürüne, bu da neydi böyle, der gibi baktım.

“Biz çocuklarımıza özür dilettirmiyoruz” diye açıkladı. “İşleri daha iyi hale getirecek bir eylemde bulunulmadığında bu kelime pek bir şey ifade etmiyor.”

Kaza eseri gerçekleşen vurma, çarpma ya da yeni dizilmiş legoların yerle bir edilmesi gibi her vakada çocuklarını özür dilemeye zorlayan ebeveynlerde gözlemlediğimden çok farklı bir yaklaşımdı bu. Genellikle çocuğa sert bir bakış atar ve “Ne diyorsun bakayım sen?” der bu tür ebeveynler. Ardından çocuk robotik bir “özür” dilediğinde her şey çözülür! Görgü kuralları! Onlara öğretmiş oluruz!

Oysa Heather Shumaker It’s OK Not to Share and Other Renegade Rules for Raising Competent and Compassionate Kids (Paylaşmamak Sorun Değil: Yetkin ve Merhametli Çocuklar Yetiştirmek İçin Muhalif Kurallar)  kitabında bu yaklaşımın büyük ölçüde anlamsız olabileceğini yazıyor. Çocuklar “özür dilerim,” demeye bayılırlar, diye açıklıyor çünkü bu kolayca yakayı sıyırabilmelerini sağlar. “Bu tıpkı çocuklarımıza vur-kaç yapmayı öğretmeye benzer” diye yazıyor. “Özür dileme” çözümünün sorunu pek çok küçük çocuğun, örneğin anaokulu çağındakilerin, gerçekten üzgün hissedebilecek ahlaki gelişim aşamasına henüz varmamış olmasıdır; bu yüzden, ebeveynler gerçek empatiyi öğretmek için önemli bir fırsatı kaçırmış olurlar.

Shumaker şöyle yazıyor:

Küçük çocuklar bazen bizi kandırırlar. “Özür dilemeyi” taklit eder ve hatta başka bir çocuk ağladığında onunla birlikte ağlarlar ama bu çocukların çoğu henüz başkası için üzülme yetisine sahip değildir. Çocuklar farklıdır, sizin çocuğunuz erken gelişiyor olabilir fakat çocukların çoğu pişmanlık duyacak duygusal ve bilişsel gelişimden yoksundur. Pişmanlık bir başkasının bakış açısından bakabilmeyi ve neden sonuç ilişkisini tümüyle anlayabilmeyi gerektirir. Bu beceriler, küçük br çocukta hala gelişmekte olan becerilerdir. Küçük çocukların “Özür dilemesini” beklemek onlara yanlış bir sıralamayı izlemeyi öğütler: tekme at, “Özür dilerim,” de, hayatına devam et.

Ebeveynler bunun yerine, çocuklarına davranışlarının bir sonucu olduğunu açıklayıp işleri daha iyi hale getirmek için birşeyler yapabileceklerini göstererek ve “Özür dilerim” sözünü anlamlı bir biçimde kullanmanın yolları konusunda rol modeli olarak onların ahlaki bir merhamet duygusu geliştirmesine yardmcı olabilirler.

Çcoukları Bir Araya Getirin

Çocuklar bazen başlarının derde gireceğine inandıklarında kaçarlar diyor Shumaker. Eğer durum buysa çocuğunuza sarılabilir ve “Yanımıza dönmen gerek. Callie’nin canı yandı. Bunu isteyerek yapmamış olsan dahi onun canı yandı ve şimdi yanımıza dönmen gerek.” gibi bir şey söyleyin.

Kazaya Sebep Olan Çocuğa Neler Olduğunu Anlatın ve Açık Olun

Olup bitenler bariz göründüğünde bile küçük bir çocuğa açıklanması gerekir. Gerçekleri dile getirin. “Alışveriş araban arkadaşının ayağını ezdi.” “Elinin çarptığın bardaktaki su, onun yaptığı resmin üzerine döküldü.” “Dans ederken kolun arkadaşının yüzüne çarptı.”

Gördüklerinizi Tarif Edin

Olup bitenleri incelemek, çocukların empati geliştirmesine yardımcı olur. Davranışlarının diğer çocuk  (ya da yetişkin) için doğurduğu sonuçların üzerinde durun. ve açık olun: “Bak, ağlıyor. Kolu çizilmiş. Bu canını acıtmış olmalı.”

Canı Yanan Çocuğa Yönelik Empati Konusunda Rol Modeli Olun

Çocuğa: “İyi misin?” diye sorun.

Eyleme Geçin

Küçük çocuklar pişmmanlık kavramını tam olarak anlamaslar da eyleme geçme konusunda iyidirler,  diyor kitapta. Koşup bir yara bandı getirebilir ya da sebep oldukları dağınıklığı temizlemeye yardım edebilirler. Sorumluluk almalarına yardımcı olun.

Garanti Verin

Shumaker “Tekrarlanmayacağının teminatını vermek çok anlamlıdır” diye yazıyor. “Özür dilemek” ise değil. Çocuklar arsında güveni yeniden kurablimek için kazaya sebep olan çocuğun diğer çocuğa, aynısını yeniden yapmayacağı konusunda garanti vermesini sağlayın, diye yazıyor. “Ona yeniden vuracak mısın?” diye sorabilir ya da “Sana yeniden vurmayacağım” demesini sağlayabilirsiniz.

Kendi Hayatınızda da “Özür Dilerim” Demek Konusunda Örnek Olun

Öyle ya da böyle, çocuklarımızın “özür dilerim” demelerini istiyoruz. Fakat onlara zorla “özür” diletmektense bir ebeveyn olarak işleri batırdığınızda özür dilerim demek konusunda örnek olmak daha etkilidir, diye yazıyor Shumaker. Yalnızca özürlerinizin anlamlı olduğundan emin olun. Yani eylemlerinizin sonuçlarının farkına farkında varın ve işeri yoluna koymak için adım atın. Örneğin: “Bugün okula oyuncak ayını getirmeyi unuttuğum için özür dilerim. Bunu hemen listeme yazıyorum ki bir dahaki sefere hatırlayabileyim.”

Pek yakında çocuklar zorlanmadan “özrü dilerim” diyebilecekler ve bunu gerçekten kastederek söyleyecekler.

Kaynak: Michelle Woo