Okulların açılmasına günler kala UCLA’da Çocuk Yoğun Bakım Uzmanı olan Prof. Dr. Yonca Bulut’tan mühim ikazlar geldi.
Bulut, “Çocuklar bu pandeminin sessiz kurbanları. Şu an evlatları Covid-19’dan korumada elimizdeki en büyük tabanca yetişkinlerin aşılanması. Yetişkinler aşılanmayınca evlatları pandeminin ortasında savunmasız bırakıyoruz” açıklamasında bulunmuş oldu, ailelere önerilerde bulunmuş oldu.
Okulların açılmasına sayılı günler kala Los Angeles Üniversitesi (UCLA)’nden Çocuk Yoğun Bakım Uzmanı Prof. Dr. Yonca Bulut’tan oldukça mühim bir uyarı geldi. Prof. Dr. Bulut, ‘Bu pandeminin sessiz kurbanları’ söylediği evlatları, Covid-19’dan korumak için aşının dirimsel bir rol oynadığını söylemiş oldu.
Koronavirüsün yeni baskın varyantı olan Delta, hem evlatları hem de gençleri artık daha oldukça etkiliyor. Bu da haliyle 6 Eylül’de okula başlamış olacak evlatların velilerini kaygılandırıyor. “Yetişkinler, doktorlar, politikacılar olarak mevcud imkânlarla elimizden geleni yapmak, evlatlarımızın sağlığını, eğitimini ve güvenliğini korumak hepimizin görevi.”
Covid-19 ortaya çıkmış olduğu ilk günlerde evlatları pek etkilemiyordu. Şimdi ise Delta varyantıyla beraber risk grubu değişmiş durumda.
Ne oldu da çocuklar hastalığın hedefi haline geldi?
Covid-19 pandemisi ilk başladığında çocuklarda olay sayısı yetişkinlere nazaran daha azdı ve çocuklar hastalığı daha hafifçe geçiriyorlardı, hemen hemen aşı yoktu ve neredeyse tüm dünya izolasyondaydı, bu da evlatları hem öteki viral hastalıklardan hem de Covid-19’dan bir süre korudu. Fakat her yerin bununla beraber açılması, bir çok yetişkinin hemen hemen aşılı olmaması, maske kullanma zorunluluğunun bazı eyaletlerde kaldırılmış olması ve oldukça bulaşıcı olan Delta varyantının yüzde 90’a ulaşmasıyla temmuz ayı ortasında hasta sayısında patlama oldu. Erişkin olay sayısı artınca çocuk olay sayısı da onu takiben arttı.
Delta sebebiyle yoğun bakımda yatan evlatların sayısında da artış var mı?
Pandeminin başlangıcında çocuklar tüm vakaların yüzde 14.6’sını teşkil ederken, bu sayı şimdi yüzde 22.4’e çıktı. Geçen hafta ABD’de 180,175 yeni çocuk Covid vakası tespit edildi. Evlatların hastaneye yatma oranı genel anlamda yüzde 1-2 içinde stabil olmakla birlikte, Delta varyantı tedaviye başlayan evlatların yoğun bakım gereksinimini artırdı.
CDC verilerine nazaran, Delta varyantı sıhhatli olan ve kronik hastalığı olmayan evlatları da etkileyebiliyor. Temmuz ayında ABD’de tedaviye başlayan evlatların yalnız yüzde 8’inde kronik hastalık vardı. İyi yoğun bakım desteği olan ülkelerde ölüm oranları düşük olsa bile (yüzde 1.6-6.5), yoğun bakım desteğinin yetersiz olduğu ülkelerde bu oran yüzde 15’lere çıkabiliyor. Tek bir çocuğun dahi aşı ile önlenebilir bir hastalıktan ölmesi oldukça üzücü.
Covid-19 Delta varyantı öteki varyantlara nazaran iki kat daha bulaşıcı ve oldukça daha süratli bulaşıyor. Hasta olan şahıs, 5-10 kişiyi enfekte edince, erişkin hasta sayıları katlanıyor. Temmuz ve ağustos aylarında ABD’nin aşı karşıtı olan ve maske takmayı mecburi tutmayan Florida, Teksas, Arkansas, Alabama şeklinde cenup eyaletlerinde çocuk yoğun bakım yatakları Covid vakalarıyla doldu.
Dünyanın en büyük çocuk hastanelerinin olduğu Teksas da dahi çocuk yoğun bakım yatağı bulma zorluğu çekildi. Çocuk yoğun bakımların Covid hastalarıyla dolu olması bununla beraber öteki çocukluk hastalıkları için de büyük aciliyet teşkil ediyor. Acil kalp ameliyatı olması ihtiyaç duyulan yada kanser tedavisi alması ihtiyaç duyulan bebekler ve çocuklar için yatacak yer olmaması oldukça acı.
Okulların açılmasına oldukça azca kaldı. Virüsün yayılmasını önlemek adına aşı sırası gelen evlatların aşı olması oldukça mühim. Aşı sırası gelmeyenlerin korunması için ise yetişkinlerin aşılanması gerekiyor, değil mi?
Aşı karşıtlığı, evlatları iyi mi etkiliyor?
Şu an evlatları Covid-19’dan korumada elimizdeki en büyük tabanca yetişkinlerin aşılanması. Yetişkinler aşılanmayınca evlatları pandeminin ortasında savunmasız bırakıyoruz. Aşılar ilk başladığında duyulan kaygı anlaşılabilirdi; fakat son sekiz ayda dünyada 183 ülkede beş milyar aşı yapılmış oldu ve aşılar hakkında epey informasyon sahibi olduk. Aşı evveliyatına bakacak olursak aşı yan etkilerinin ilk günlerde, haftalarda ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Yan etkisinde bırakır aylar sonrasında ortaya çıkmaz, bu yüzden yetişkinlerin aşı olması hemen hemen aşı sırası gelmemiş çocuklarımızı korumak için en kıymetli tedbir.
Yetişkinler aşı olunca, olay sayısı azalıyor, bulaşma hızı ve riski azalıyor. Daha ölümcül varyantların ortaya çıkması azalıyor. Bu nedenlerle yetişkinlerin aşı olması aşı olamayan ufak evlatları ve immün yetmezliği olan kişileri koruyor. Türkiye’de 12 yaş üstü bilhassa kronik hastalığı olan (astım, nörolojik hastalık, aşırı kiloluluk) çocuklar için aşı hakkının olması oldukça iyi bir gelişme. Ümit ederim 12 yaş üstü tüm çocuklar için aşı hakkı tanınır. Son 18 aydır öğrendiğimiz şey; Covid-19 çocuklarda da ciddi hastalık yapabiliyor, çocuklar da entübe oluyor, ventilatör, ECMO şeklinde destek cihazları gerekebiliyor ve kronik Covid (long covid) denilen uzun vade etkisinde bırakır gelişebiliyor.
Ebeveynlerin kaygı duyması oldukça organik. Aşı karşıtı olmasalar bile aşıdan kaygı duyan pek oldukça aile var. Ortalıkta dolaşan ürkütücü orandaki yanlış bilgiler aileleri paralize ediyor. Bu hususta enfeksiyon uzmanları, çocuk doktorları tarafınca akıldaki soruların tek tek cevaplanması oldukça mühim. Risk ve yarar oranlarına bakınca aşı olmak Delta varyantının arttığı ve okulların açıldığı şu günlerde oldukça daha yararlı görünüyor.
“Çocuklar bu salgının masum kurbanları. Okullar açılacak ve pek oldukça çocuk hasta olacak. Evlatları bu salgında savunmasız bıraktık” diyorsunuz. 12 yaş altına da aşı tanınmalı mı?
Şu an pandemide en savunmasız grup 12 yaş altı çocuklar bundan dolayı hepimiz aşılandı fakat çocuklar aşısız ve okullar başlıyor. Asla kimse 40 yetişkini, aşı olmadan, maskesiz, ventilasyonu olmayan ufak bir odada 5-6 saat tutmayı düşünemez bile… Fakat çocuklar için durum bu.
12 yaş altı için aşılar hemen hemen onay almadı. Bu yaş grubu evlatların ağırlıkları değişik olduğundan kiloya nazaran dozların ayarlanması gerek, bu dozların yan tesir göstermeyeceğinden ve aşıların Covid-19’a karşı immünite oluşturup oluşturmayacağından güvenilir olmak gerek. Bu yüzden 12 yaş altı emekleri devam ediyor. 12 yaş altı aşıların onay alması bir süre alacağı için şu an için iyi korunma şekli; yetişkinlerin ve 12 yaş üstü evlatların aşılanması. 12 yaş altı için aşı tanımlanmalı mı, sonuçlara baktıktan sonrasında yanıt verilmesi daha doğru olacaktır.
Okula süregelen evlatların hastalıktan korunması için tavsiyeleriniz nedir?
Tek bir tılsımlı çözüm yok maalesef; fakat aşılanabilen her insanın aşı olması, kapalı alanda her insanın maske takması, mümkünse mesafe, havalandırma, aralıklı kontrol yaptırmak şeklinde tüm önlemlerin bir arada olduğu bir sistem evlatları korur. Evlatların çevresinde koruyucu bir kalkan oluşturmak için okulda çalışan öğretmenlerin ve her yetişkinin aşı olması, hem çalışanların korunması hem de evlatların korunması açısından gereklidir.
Geçen hafta çıkan araştırmalar, aşı olan kişilerin Delta varyantı alsalar bile daha azca bulaştırdıklarını, daha süratli iyileştikleri için de hastalığı bulaştırdıkları sürenin daha azca bulunduğunu ortaya koydu. Aşı olsun ya da olmasın iki yaş üstü her insanın kapalı alanlarda maske kullanımı gerekir. Bu mevzuda oldukça münakaşa ve kaygı olması durumunda hem ABD Çocuk Derneği hem de çocuk göğüs hastalıkları doktorları ufak evlatların maske takmasını destekliyor.
Kanser hastası olan miniklerimiz mikroplardan korunmak için aylarca maske takıyor; şimdi bu öldürücü virüsten korunmak ve okula gidebilmek için bir süre maske takmak bundan değişik değil.
ABD’de politize edilen aşı ve maske savaşları yüzünden çocuklar hırpalandı, eğitimleri aksadı, toplumsal gelişimleri etkilendi. Aşı karşıtı ve maske karşıtı eyaletlerde okulların açılmasıyla kapanması bir oldu. Florida’da bir okul bölgesinde maske takma zorunluluğu kaldırıldığı için okullar açıldıktan yedi gün sonrasında 8 bin 400 talebe, 304 çalışan eve gönderildi ve yeniden karantinaya girildi. Gene Florida da dört öğretmen yaşamını yitirdi. Dolayısıyla aşılanmak ve kurallara uymak oldukça mühim.
HaberTürk