Türkiye’ye Balkan ikinciliği kazandıran 21 yaşındaki Ulusal Tekvandocu Gamze Özdemir, kelebek hastalığı (lupus) sebebiyle yaşamını yitirdi. Yüzde kırmızı döküntülere sebep olduğundan kelebek hastalığı olarak adlandırılıyor. Tam adı ‘sistemik lupus eritematozus (SLE)’ olan kelebek hastalığı, yüzde kelebek seçimi kırmızı döküntülere niçin olmasından dolayı bu isimle adlandırılıyor. Otoimmün olarak tabir edilen hastalıklardan kabul edilen kelebek hastalığı, bağışıklık sistemi saldırıyor.
KELEBEK HASTALIĞI (LUPUS) NEDİR?
Burundan yanaklara doğru uzayan, güneşe maruz kalmakla artan kızarıklık, eklemlerde ağrı ve şişme, ateş, kilo kaybı benzer biçimde emareler gösteren, böbrek, akciğer, beyin, kalp, kemik iliği benzer biçimde birçok organı etkileyebilen mühim bir hastalıktır. Oluşum mekanizması; bağışıklık sisteminin kendi bedenimize ilişkin dokuları tanımada problemler yaşaması ve kendi dokularımıza karşı cenk vermesidir.
KELEBEK HASTALIĞININ NEDENLERİ
Hastalığın sebebi kati olarak bilinmemekle beraber; oluşumunda genetik, çevresel faktörler ve hormonlar rol oynuyor. Stres, ultraviyole ışınlar, enfeksiyonlar ve bazı ilaçların da hastalığı tetiklediği biliniyor. Hanım hormonlarından östrojen hastalığın oluşumunu artırırken, testesteron azaltıyor. Hastalıkta vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı tepki oluşturması söz mevzusu.
KELEBEK HASTALIĞI BELİRTİLERİ
Lupus hastalığı, tüm vücudu etkileyebildiğinden fazlaca değişik emare ve bulgularla kendini gösterebiliyor. Bilhassa hastalığın başlangıç aşamalarında eklem ağrısı ve genel hastalık emareleri sık görülüyor.
Lupus hastalığında en sık görülen emare ve bulgulardan bazıları şöyleki;
* Bitkinlik
* Halsizlik
* Cilt değişimleri. Bilhassa burun ve yanaklarda görülen kelebek şeklindeki döküntü tipik. Fakat ciltte güneşe maruz kalan her alanda döküntü gelişir.
* Damarlarda iltihaplanmaya bağlı bulgular. Cildin minik damarları çoğunlukla etkilenir ve vaskülit olarak adlandırılan irin gelişir. Tırnakların çevresinde kir şeklinde bir cilt altı kanama vardır. Ek olarak, ağız mukozasında da iltihaplanma yapabilir.
* Saçlarla ilişkili bulgular. Saçlarda bölgesel dökülmeler olabilir ve çoğu zaman bu dökülen saçların yerine yenileri gelmez.
* Parmak uçlarında soğukta ortaya çıkan beyaz ve mor renk değişiminin olduğu raynaud sendromu mühim bir bulgudur.
* Eklem bulguları. Hem büyük, hem de minik eklemlerde artralji kısaca eklem ağrısı vardır. Ağrı bilhassa sabahları daha belirgindir. Bazı hastalarda artrit kısaca eklem iltihabına bağlı şişme, kızarma ve ısı artışı da görülür.
* Kas tutulumu. Kaslarda ağrı ve iltihaplanma gelişir.
* Böbrek bulguları. Böbrek tutulumu hastaların yüzde 70’inde görülür. Bu kişilerde idrarda kan ve protein tespit edilir. Dokularda sıvı tutulumuna bağlı ödem gelişir. Ağır vakalarda böbrek yetmezliğine kadar gidebilen böbrek iltihabı görülebilir.
* Sinir sistemiyle ilişkili migren, epilepsi, denge problemleri benzer biçimde emareler ve ruhsal problemler vardır. Bazı hastalarda inme ortaya çıkabilir.
* Sindirim sistemi tutulumu ve pankreatit sebebiyle sindirim problemleri sıktır.
* Göğüs ağrısı benzer biçimde akciğer ya da kalp zarında iltihaplanma bulguları vardır. Akciğer zarları içinde sıvı birikimi ve iltihaplanma olduğunda nefesle artan bir göğüs ağrısı ortaya çıkar. Kalp zarı iltihaplanmasına ise perikardit denir ve lupusta sıktır.
* Akciğer dokusunda iltihaplanma neticesinde zatürre gelişir.
* Lenf nodları, dalak ve karaciğerde gelişme vardır.
* Periton isminde olan karın zarı iltihaplandığı için karın ağrısı görülür.
KELEBEK HASTALIĞI KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Luğus hastalığı her yaşta görülebilir. ABD’de elde edilmiş verilere gore hastalık, 100 binlik bir nüfusta yılda 3-6 yeni hasta görülüyor. Devletimizde sıklığın birazcık daha düşük oranlarda olduğu düşünülüyor.
LUPUS HASTALIĞININ TANISI
Kelebek hastalığı, klinik emarelerle beraber bazı kan testleri yardımıyla tespit ediliyor. Hastalara tam kan sayımı, böbrek testleri, akciğer grafisi, LE hücresi, anti DNA ve ANA bakılıyor. Doktor lüzumlu görürse ve şüphelendiği organ tutulumuna gore daha pek fazlaca kontrol isteyebiliyor.
Başlangıçta tipik hastalık emarelerini göstermeyen hastalarda tanı koymak fazlaca zor olabiliyor ve SLE pek fazlaca doku hastalığı ile karışabiliyor.
KELEBEK HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Lupus hastalığının kati bir tedavisi yok. Tedavi, hastalığın ilerlemesini durdurmak, yaşamsal komplikasyonları önlemek ve emareleri hafifletmek için uygulanıyor. Bundan dolayı erken tanı büyük ehemmiyet taşıyor. Şu sebeple ilerlemiş hastalığı geri döndürmek mümkün olmuyor.
Tedavi her hasta için hastalığın şiddetine gore hususi olarak planlanıyor.
Vücudun pek fazlaca organ ve dokusunda ortaya çıkan iltihaplar için irin giderici ilaçların kullanılması gerekiyor. Bağışıklık sistemini baskılayan steroid grubu ilaçlar da kullanılıyor. Kan pıhtısı eğilimi olan hastalara aspirin benzer biçimde kan sulandırıcı ajanlar reçete ediliyor.